Inleiding
De ontwikkeling van ons brein in de culturele omgeving
I: Neurodiversiteit: ieder brein wordt uniek
1. De ontwikkeling van ons karakter
2. Voor de conceptie
3. Intra-uteriene ontwikkeling
4. Tweelingstudies
II: Ontwikkeling en organisatie van ons brein
1. Het brein als zelforganiserend systeem
2. Competitie om de beste contacten: neuronaal darwinisme
3. Kritieke ontwikkelingsfasen: nu of nooit
4. Chemische stoffen en hersenontwikkeling:‘functionele teratologie’
5. Zintuiglijke informatie differentieert de hersenschors
III: Ontwikkeling en omgeving
1. Seksuele differentiatie van de hersenen
2. Geslachtsverschillen bij het opgroeien
3. Intelligentie
4. Oefening versus talent
IV: Onze sociale ontwikkeling
1. Sociale factoren: individuele variaties in sociaal gedrag
2. De ontwikkeling van ons sociale brein
3. Culturele kennisoverdracht
4. Spiegelneuronen
5. Emoties spiegelen
6. Moreel gedrag
7. Oxytocine, vasopressine en sociaal gedrag
8. Oxytocine, vasopressine en psychiatrie
9. Kindermishandeling
10. Seksueel misbruik
11. Armoede en socio-economische status
V: Ontwikkeling en cultuur
1. Culturele factoren
2. Taal en hersenontwikkeling
3. Spiritualiteit en geloof
4. Een stimulerende, verrijkte omgeving en scholing
5. Adolescentie: een periode van aanpassing aan een nieuwe maatschappij
6. Partnerkeuze
7. Politieke voorkeur
8. Stopt de evolutie van de mens?
Kunst en het brein
VI: Kunst en de evolutie van het brein
1. Het ontstaan van kunst tijdens de evolutie van ons brein
2. Vroege voorlopers van de grotkunst
3. Het evolutionaire voordeel van kunst
4. Kunst als een uniek menselijke verworvenheid
VII: Kunst waarnemen
1. Esthetische principes in de beeldende kunst
2. Het visuele systeem
3. Synesthesie
4. Abstracte kunst
VIII: Hersenen en hersenziekten in de kunst
1. Afbeelding van hersenen, hersenziekten en hun behandeling in de kunst
2. Hersenziekten bij kunstenaars
IX: Ontstaan en stimulatie van creativiteit
1. Creativiteit en betrokken hersengebieden
2. Creativiteit, muziek en dans
3. Intuïtieve ideeën
4. Hersenen als filter
5. Improvisatie
6. Neurotransmitters
7. Creativiteit en psychiatrische ziekten
8. Kunst als therapie en therapie bij kunstenaars
X: Neuro-esthetica
1. Is schoonheid iets objectiefs of iets subjectiefs?
2. Universele componenten van schoonheid in de kunst
3. Wetenschap en schoonheid
4. Hersenstructuren en perceptie van schoonheid
5. Belonende hersengebieden
6. Emoties
Muziek en het brein
XI: Muziek en ontwikkeling
1. Aanleg versus oefening
2. Muziek stimuleert de hersenontwikkeling
3. Langetermijneffecten van muzikale training op hersenstructuren en -functies
XII: Muziek en evolutie
1. Zijn dieren muzikaal?
2. Evolutionair voordeel van muziek?
3. Relatie tussen muziek en taal
XIII: De werking van muziek op het brein
1. Momentane effecten van muziek op hersenenstructuren en -systemen
2. Muziek en emoties
3. Effecten van muziek op stemming, angst en pijn
4. Chemische boodschappers en muziek
XIV: Muziek ervaren, gebruiken en misbruiken
1. Hersenziekten en muziek
2. Muziektherapie
3. Neuro-esthetica van dans
Brein, beroep en autonomie
XV: Brein en beroep
1. Aanleg kan je beroep bepalen
2. Je beroep, training en hobby veranderen je brein
3. Beroepskeuze in relatie tot gender en seksuele oriëntatie
4. Beroepskeuze en psychiatrie
5. Schade aan het brein door je beroep en leefomgeving
XVI: Stress- en karaktergerelateerde beroepsziekten
1.Het posttraumatisch stress-syndroom (ptss)
2. Psychopathie bij ceo’s, bankiers en soldaten
XVII: Functioneren zonder autonomie
1. De mens als superorganisme
2. De autonomie van het autonome zenuwstelsel doorbreken
3. Genetische afwijkingen van het autonome zenuwstelsel als kermisattractie
De omgeving en het beschadigde brein
XVIII: Gezonde hersenveroudering versus de ziekte van Alzheimer
1. Gezonde hersenveroudering
2. Het verouderingsproces
3. De ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie
4. De stadia van de ziekte van Alzheimer
5. Genetische achtergrond
6. Voorkom extra schade
7. Bouw extra reserves op door stimulatie
8. Use it or lose it
9. Spontane activatie en reactivatie van hersencellen bij alzheimer
10. Alzheimertherapieën
11. Spontane afname van alzheimer in de laatste twintig jaar
XIX: Hersenziekten en omgeving
1. Depressie
2. Zelfdoding
3. Schizofrenie
4. Neonatocide
5. Amyotrofische Laterale Sclerose (als)
6. Parkinson
7. Omgeving als risicofactor
XX: Herstel van hersenziekten: de omgeving als medicijn
1. Volwassen neurogenese
2. Neuropsychotherapie
3. Placebowerking en dwangmedicatie
4. Plasticiteit en een simpele behandeling tegen fantoompijn
5. EMDR
6. Neurorehabilitatie
Het denken over ons brein en onszelf
XXI: Veranderingen in het denken over hersenen
1. Teleologie: het ‘doel’ van ons leven 380
2. Geest versus ziel
3. De geest is materieel (objectief)
4. Onbewust reageren en bewust vooruitdenken
XXII: Het altijd actieve brein
1. Hersenen in ‘rust’
2. Verstoord lichaamsbeeld
3. Hallucineren en dromen
XXIII: Lokalisatie van hersenfuncties en vrije wil
1. Lokalisatie van hersenfuncties
2. Lokaal bewustzijn
3. Vrije wil?
4. Neurodeterminisme?
XXIV: Agressie en criminaliteit
1. Afname van geweld
2. Goed en kwaad
3. Vrije wil en straf
4. Hersenontwikkeling en verantwoordelijkheid
5. Toerekeningsvatbaarheid
6. Morele verantwoordelijkheid?
Nieuwe ontwikkelingen en maatschappelijke consequenties
XXV: Hersenziekten voorkomen en behandelen
1. De complexe hersenontwikkeling
2. Vroege opsporing en behandeling van hersenziekten
3. Voorzorgsmaatregelen vóór de conceptie en tijdens de zwangerschap
4. Voedsel en eetcultuur
5. De omgeving na de geboorte
6. Effecten van chemische stoffen en anesthesie op de hersenontwikkeling
7. Schoolkinderen
8. Niet-aangeboren hersenletsel
9. Hersenbloedingen en -infarcten
10. Plasticiteit
11. Suïcide
12. Het recente huwelijk tussen neuro- en maatschappijwetenschappen
13. Neuroarchitectuur
14. Kijken in het brein
XXVI: Het criminele brein
1. Psychiatrie bij delinquenten
2. Hersenscans in de rechtszaal
3. Er is meer mogelijk dan repressie
4. Werk voor mentaal geretardeerden
5. Verbetering van gedrag door socialisering
6. Preventie van criminaliteit bij jongeren
7. Probleemjeugd met psychische stoornissen
8. TBS
XXVII: Levenseindeproblematiek
1. Euthanasie/hulp bij zelfdoding
2. Psychiatrie
3. Voltooid leven
4. Behandelverbod en niet reanimeren
XXVIII: Een vooruitblik
1. Computer versus Brein
2. Waarom hersenonderzoek?
3. Stigma’s en taboes
XXIX: Dankwoord
XXX: Begrippen
XXXI: Illustratieverantwoording
XXXII: Literatuur
XXXIII: Register
