In mijn vorige blog heb ik stilgestaan bij de nar als criticus en satiricus. Dit keer ga ik in op de vijfde en zesde functie; die van (politiek) spion en vertrouweling.
(Politiek) spion
De hofnar was het belangrijkste informatiekanaal van de koning en spioneerde aan de lopende band voor hem. Hij was misschien zelfs meer een intrigant aan het hof. De hofnar was hiervoor zeer geschikt. Hij bewoog zich namelijk niet alleen vrij door het paleis van zijn eigen vorst, maar ook regelmatig daarbuiten en met name daar waar de koning logeerde.
De hofnar kwam in aanraking met zowel de adel als het gewone volk en werd vaak uitgeleend aan andere machthebbers. Zodoende kon hij zijn oor goed te luisteren leggen en de koning van veel nuttige informatie over vriend en vijand voorzien. Daarmee kon de koning weer zijn politieke voordeel doen.
Het kwam ook weleens voor dat de koning zich vermomde en het hof verliet om te kijken hoe het er buiten aan toeging. Hij kon dan met eigen ogen zien wat de echte gevoelens van de mensen op straat waren. Vaak vergezelde de hofnar hem hierbij.
De koning paste ook wel zijn gedrag aan naar aanleiding van de roddels en informatie die zijn hofnar verzamelde in de wandelgangen van het hof. Het reflectieve vermogen van de koning werd door deze functie dus indirect versterkt.
Uit de praktijk:
Spionnen in eigen land
Eind 2020 kwam in het nieuws dat inlichtingendienst AIVD twee Russische diplomaten in Nederland zou hebben ontmaskerd als spionnen. Ze schijnen op zoek te zijn geweest naar gevoelige informatie van Nederlandse hightechbedrijven. Dat klinkt toch alsof je in een spannende film bent beland.
Tegenwoordig
Meestal gaat het, als je spionage naar de tegenwoordige tijd trekt, om het bezoek van een ander bedrijf, het bezoeken van een evenement en het bijwonen van een lezing - om vervolgens met de vraag huiswaarts te keren: ‘Hoe kan ik dit voor mijn bedrijf inzetten?'
Vertrouweling
Het is eenzaam aan de top. Het vertrouwen dat de koning aan de hofnar gaf, was misschien zelfs wel het gevolg van een gedeeld gevoel van isolatie. De koning ondanks zijn centrale positie aan het hof, en de nar omdat hij een outcast aan de randen van het hof was, zelfs terwijl hij in de kern opereerde.
Daarnaast kon de hofnar perfect als klankbord dienen, omdat hij geen bedreiging vormde. De koning kon met de hofnar vaak persoonlijke gedachten delen die hij tegen niemand anders kon uiten. De hofnar was in dit geval het klankbord dat niet oordeelde, niet lachte en niet misbruikte wat tegen hem werd gezegd. Daarnaast was de hofnar onder alle omstandigheden trouw aan de koning. Door alleen al dit luisterende oor kon de koning van zich af praten wat hij op zijn hart had. De hofnar fungeerde als een soort dagboek en versterkte zo het reflectieve vermogen van de koning.
Uit de praktijk: De vertrouweling
Hij is helaas in april 2021 overleden, maar als je een goed voorbeeld wilt hebben van een vertrouweling, denk dan aan politicus Hans van Baalen (VVD). Hij hield premier en partijgenoot Mark Rutte nauwgezet op de hoogte van alles wat er in Brussel speelde. Hiermee was hij een van de meest waardevolle vertrouwelingen van de minister-president.
Tegenwoordig
De grootste vertrouwelingen bevinden zich tegenwoordig in de privésituatie. Zo werden in mijn onderzoek vaak vrienden en partners genoemd. Maar ook op het werk hebben we vaak een directe collega met wie we alles delen of een secretaresse die alles van ons weet.
Over Juri Hoedemakers
Juri Hoedemakers (1987) schreef een prijswinnende scriptie over de waarde van de aloude hofnar in moderene organisaties, hierop volgde het genomineerde boek Gezocht: Hofnar, Reflecteren met de Hofnar en Handboek Hofnar en hij promoveert nu ook op dit onderwerp. Daarnaast verzorgt hij lezingen, gastelssen, blogs, narrenopleidingen en is aangesteld als professioneel hofnar bij diverse organisaties.
