‘Een must voor iedere overheidsmanager.’ ‘Een inspirerend boek waarin de kern van veranderaanpakken op een praktische en herkenbare wijze toegankelijk wordt gemaakt.’ ‘Een ontzettend leuk en nuttig boek.’ De testimonials voorin het boek wakkeren de hoop aan. En wie ben ik om die testimonials in twijfel te trekken als grootheden als ex-CEO van DSM Peter Elverding hun waardering uitspreken. Of Bas Vos van de Taxicentrale in Amsterdam. Toch waag ik het erop enige weerwoord aan die euforie te bieden.
Ik vrees toch dat de gemiddelde lezer uit het bedrijfsleven het boek Geen ezels! teleurgesteld zal dichtslaan. Het zijn heel veel gemeenplaatsen en bekende theorie. In het boek staan passages als: ‘Een organisatie gaat pas excelleren als er onderling werkelijk wordt samengewerkt, als mensen elkaar weten te vinden, als men elkaar serieus neemt.’ Kun je met dat soort vanzelfsprekende adviezen tegenwoordig nog in het bedrijfsleven aankomen? Of is het zo dat de publieke sector - waarover dit boek gaat - lichtjaren nodig heeft om het bedrijfsleven bij te halen? Als dat het uitgangspunt is, staat er voor menig overheidsmanager ongetwijfeld veel zinvols in het boek. En leg ik me neer bij de mening van corporate Nederland.
Toch nog een andere kanttekening. Dirk-Jan de Bruijn put in Geen ezels! vooral uit eigen ervaring. Hij heeft onder meer bij NOC*NSF gezeten en bij Rijkswaterstaat. Die verandervoorbeelden - en hoe goed het ging - worden uitvoerig beschreven. Ongetwijfeld terechte successen, maar het blijft wat eendimensionaal om alleen je eigen succesverhalen voor de bühne te brengen en de flaters (zo die er waren natuurlijk) achterwege te laten. En ja, als je over Rijkswaterstaat schrijft, is het ook weer niet zo gek dat de directeur-generaal van organisatie en bedrijfsvoering Rijk een van de testimonials schrijft. Een beetje dicht bij huis allemaal.
Natuurlijk heeft de auteur een punt als hij stelt dat er nog heel veel veranderingsprocessen bij de overheid mislopen. Natuurlijk heeft hij gelijk als hij stelt dat dat vooral komt doordat oude verandermethoden worden toegepast. Maar om vervolgens een kantoortuin als één van de wondermiddelen aan te rijken, blijft wat dun. Nog maar een voorbeeld van het hoge ‘ja-dat-weten-we-nu-zo-langzamerhand-wel’ uit het boek. De vijf praktijken van effectieve managers zijn volgens De Bruijn: wees betrokken, uit waardering en vier successen; communiceer missie en doelen, geef ruimte en stimuleer eerlijke feedback. Natuurlijk is dat zo, maar lezen we hier iets nieuws?
Het boek had zo veel meer aan kracht gewonnen als er overheidscases waren opgenomen waar het helemaal mis is gegaan met veranderen. Daar smul je van, dat wil je weten. En er zijn vast ook stapels van zulke cases gezien het enorme aantal consultants dat er rondloopt. Mislukkingen zijn namelijk zoveel sterker dan veranderprocessen. Er staat echt geen onzin in het boek; alles is waar. Maar het is allemaal te lichtvoetig en te algemeen. Het is niet te hopen dat er binnen de overheid echt nog zo veel achterstand is in te lopen, dus dat de geboden materie allemaal echt nieuw is voor hen.
Over Ronald Buitenhuis
Ronald Buitenhuis is freelance journalist.
