Het ondiepe

Nicolas Carr neemt de lezer mee op ontdekkingsreis. Hij beschrijft in 'Het ondiepe' hoe de uitvinding van zogenaamde 'intellectuele technologieën' zoals de klok, de landkaart en het schrift ons leven hebben beïnvloed. Niet alleen ons leven, maar ook de werking van ons brein. Hij staat vooral stil bij de ontwikkeling van het geschreven woord. Aanvankelijk maakten mensen aantekeningen op van alles en nog wat. Hierdoor hoefden ze minder te onthouden. Later kwam de uitvinding van het boek. Het grote voordeel hiervan was natuurlijk dan kennis breder beschikbaar kwam. Langzaam veranderde onze maatschappij van eentje gebaseerd op het gesproken woord tot een gebaseerd op het geschreven woord. Vooral de uitvinding van de boekdrukkunst had enorme consequenties. Boeken waren niet langer voorbehouden tot een beperkte elite, maar grote lagen van de bevolking kregen toegang tot rijke kennisbronnen. De laatste vijfhonderd jaar konden mensen in alle rust boeken lezen zonder dat ze werden afgeleid. Het leidt tot wat Carr 'diep denken' noemt. Dat laatste lijkt te verdwijnen met de komst van elektronische media. De afleidingen zijn talrijk. Er treedt een verschuiving op van 'lineair lezen' naar een oppervlakkige jacht op telkens meer kennis. Wij zwerven van hot naar her zonder de aangeboden kennis in ons op te nemen en te evalueren. Internet leidt tot chaotisch lezen. In vergelijking tot een boek moeten wij op het internet meerdere dingen tegelijkertijd doen. Ten eerste lezen, of beter gezegd teksten snel scannen en tussendoor allerlei besluiten nemen, bijvoorbeeld of wij op een hyperlink klikken. Daarnaast bevatten websites nog talloze andere afleidingen. Het doet iets met ons brein. Tot voor kort dachten wetenschappers dat het brein zich in onze jeugd ontwikkelde en een soort van stabiele eindfase bereikte bij volwassenheid. Moderne wetenschappers tonen ons echter een volkomen ander beeld. Ons brein is plastisch. Ook tot op hoge leeftijd. Wanneer wij een nieuwe activiteit beginnen, past het zich aan. Het bouwt nieuwe neurale paden. En de paden die wij niet meer gebruiken, zijn aan erosie onderhevig. De andere manier waarop informatie wordt aangeboden, heeft dus grote gevolgen voor de manier waarop wij met deze informatie omgaan. Dit is in een notendop de kern van 'Het ondiepe'. Carr behandelt nog veel meer onderwerpen, zoals over de macht van Google. Telkens weet hij de lezer opnieuw te boeien met prachtige inzichten over de werking van ons brein. Overigens is het boek geen aanklacht tegen de moderne elektronische media. Carr ziet het nut er zeker van in. Hij realiseert zich terdege dat er geen weg terug is. Alhoewel hij voor het schrijven van dit boek een rustig plekje heeft gezocht en zich aanvankelijk mondjesmaat op het net begaf. Hij erkent dat de verslavende werking van de elektronische media hem in de greep hebben. Het boek is wel een waarschuwing. Het spoort de lezer aan om af en toe een stapje terug te doen en gewoon weer eens ouderwets een goed boek te lezen. Dat leidt tot zoveel diepere inzichten. Carr toont ondubbelzinnig aan dat de nieuwe media ons oppervlakkiger maken en dat wij ook in het dagelijkse leven sneller zijn afgeleid. 'Het ondiepe' is plezierig geschreven. Carr houdt de lezer van begin tot einde prima bij de les. Daarnaast nodigt het uit tot verder lezen. De noten laten ons zien dat er nog veel meer te ontdekken is over de werking van ons brein. Kortom: een aanrader.