Het grote verwonderboek voor managers van Elleke van Gelder bestaat uit vier delen. In het eerste deel wordt het fundament gelegd: daar gaat het over ruimte creëren, over ‘managen van -1 naar 0’ als dominante werkwijze en over ‘werken van 0 naar 1’ als aantrekkelijk alternatief. Over willen ontdekken, ‘Wanderlust’ en de vraag: waar verwonder jij je over? Dat vraagt om tijd en aandacht en om een andere taal. Een taal van mogelijkheden in plaats van problemen, waarin vragen gelden als uitnodiging voor de ander om in te stappen. Van Gelder haalt Socrates op sneakers van Elke Wiss aan, waaruit nog veel meer te leren valt over hoe je creatiever kunt worden in vragen stellen.
Van Gelder vertelt ook eerlijk over de irritatie die ze zelf bij haar werkzaamheden op expeditie voor sociale innovatie binnen de Nationale Politie heeft opgeroepen. Mensen gaven weleens aan dat ze te snel ging en te veel wilde. Als er bij haar kinderen op school hoofdluis heerst, valt het kwartje: luizen zíjn ook irritant, ook in de pels!
Waarnemingen
Hierna gaat het achtereenvolgens over anders kijken, anders denken en anders doen. We worden erop attent gemaakt hoe onze waarnemingen vertekend kunnen zijn, als we zien wat er niet is of juist blinde vlekken en tunnelvisie ontwikkelen. Om dat te doorbreken kunnen we wisselen van perspectief en ons voorstellingsvermogen aanspreken: ‘Stel je eens voor…’ Ook onze aannames – en we hebben er veel, deels zonder ons ervan bewust te zijn - kunnen we kritisch bevragen. Daarnaast kunnen we oefenen met wat Van Gelder ‘Barbapapa-denken’ noemt, in plaats van alles in hokjes te willen stoppen. Zo worden we een kritische en creatieve vriend die graag met anderen meedenkt. Dat vraagt om openheid en een nieuwsgierige houding. Van Gelder heeft menige brainstorm in goede bedoelingen zien vastlopen. Ze nodigt ons uit om te gaan ‘brainlinken’, om zo onze hoofden en de kennis daarin te verbinden.
Comfortzone
De crux zit natuurlijk in ‘anders doen’, vaak buiten je comfortzone, want daar kun je leren. Een nuttig onderscheid daarbij is dat tussen wat de auteur ‘ruimte voor verandering, ontwikkeling en vernieuwing (vov)’ noemt en het ‘gebied van té’, wanneer je wordt overvraagd. Wie te ver buiten zijn of haar comfortzone terechtkomt, raakt in paniek.
Van 'Gelder rangschikt de reacties die iemand die op pad gaat buiten de comfortzone kan oproepen. Mensen kunnen bijvoorbeeld reageren als bezorgde ouders of supporters. En voor sommige collega’s kan het te confronterend zijn als iemand gaat doen wat hij of zij zelf (nog) niet durft. Wat je dan gaat doen is ‘morrelen’, kijken of je deuren en ramen open kunt krijgen. Maar die hoeven niet allemaal tegelijk open en soms moet je eerst nog door veel weerstand heen. Dat is geen reden tot wanhoop, want die energie kun je laten kantelen.
Bruikbare handvatten
De auteur eindigt met een beroemd citaat van Covey: ‘De beste manier om de toekomst te voorspellen is die zelf creëren.’ Dit boek biedt daar een heel aantal bruikbare handvatten voor, die overigens lang niet alleen voor managers de moeite waard zijn. Het grote verwonderboek voor managers sluit af met een handzaam lijstje literatuursuggesties en websites en via onder andere wekelijkse ‘inspiratie-shots’ valt er op de website van de auteur bovendien nog meer te halen.
Over Rogier van der Wal
Rogier van der Wal is classicus, filosoof en bestuurskundige. Sinds 1 september 2022 is hij lector Ethisch werken bij Fontys Hogeschool in Eindhoven. Hij is daarnaast fellow bij de Thorbeckeleerstoel aan de Universiteit Leiden.
