Socrates op sneakers - 'Een heel fijn boek'

Misschien zou een 'filosofische gids voor het goed stellen van vragen' als ondertitel voor Socrates op sneakers nog wel een tandje beter kloppen. Dat vertelt ook direct iets over de kern van het boek. Wiss bepleit dat er meer aandacht moet zijn voor het goed stellen van goede vragen en om, minstens zo belangrijk, vooral ook goed te luisteren naar het antwoord. Het boek is prettig toegankelijk en helder geschreven en nuttig voor iedereen die wel eens een gesprek voert. Dat is dus ongeveer iedereen.

Socrates op sneakers is best een opvallende titel. Het is geen fake news over dat Socrates al op hippe sneakers door Athene scharrelde. Die sneakers slaan op Wiss zelf. Als fervent Socratisch vragensteller vindt ze zichzelf een Socrates op sneakers en moedigt ze de lezer aan om ook een Socrates op sneakers te worden. Of op sandalen, of cowboylaarzen, of wat je ook maar graag draagt. Ik vermoed niet dat Wiss daar al te moeilijk over zal doen.

Wiss vindt het jammer dat veel gesprekken die we voeren, vaak niet zo diepgaand en authentiek zijn. Soms stellen we vooral vragen om onze eigen mening, visie of kennis te etaleren. Soms stellen we vragen niet om iemand niet voor het hoofd te stoten, omdat het misschien te gevoelig ligt. Bovendien zijn we in Nederland vooral goed in het horen praten van onszelf. Dit is overigens mijn samenvatting en niet iets wat Wiss letterlijk zegt in haar boek. Ik bedoel vooral dat we als mensen vaak liever zelf aan het woord zijn, dan dat we luisteren naar de ervaring, mening of visie van de ander. Dat maakt dat we vooral herhalen wat we al weten, ons minder in de ander verplaatsen dan zou kunnen en dat we een kans om te leren van die ander laten liggen. Jammer, vindt de schrijver. En ik ben dat met haar eens. Dit betekent overigens niet dat ikzelf niet soms ook de gespreksmissers maak die Wiss aanhaalt. Maar oefening baart kunst en je leert alleen maar door het te doen. Gelukkig ben ik al bloednieuwsgierig en onderzoekend van nature, dus dat is alvast een mooie basis.

Iedereen kan met veel oefenen, een open nieuwsgierige en niet vooringenomen grondhouding een betere vragensteller en gesprekspartner worden en zo ook wijzer worden. Zoals gezegd, kan ik het met haar argumentatie meestal eens zijn. Meestal. Wat veel van de argumentatie gaan ook vooral over logica en ratio. Iedereen die mij een beetje kent, weet dat ik een goed beredeneerde uitwisseling kan waarderen. Maar, zelfs ik als überrationeel mens, heb geleerd dat de ratio je veel kan brengen en je die zeker niet thuis moet laten, maar dat proces en gevoel vaak minstens zo belangrijk zijn. Voor dat laatste aspect is in mijn ogen in dit boek te weinig aandacht. Dat kan natuurlijk anders liggen voor de mensen die de ratio wel thuis laten, maar ik vrees met grote vrees dat dat niet de nieuwsgierige leergierige lezers zullen zijn van dit boek. En ja: dat is een aanname, of een werkhypothese zo u wilt. Maar ik vermoed zomaar dat ik gelijk heb.

Eén klein kritiekpuntje dus op een verder heel fijn boek. Zoals gezegd is het boek helder en toegankelijk geschreven. En wat fijn dat je niet met ellenlange dialogen van Socrates om de oren wordt geslagen. Ik houd enorm van filosofie, maar die trek ik niet. Wel geeft Wiss wat achtergrond over Socrates en zijn leven en wel korte voorbeelden van dialogen, maar niet op een vermoeiende manier. In het boek word je vrijwel niet met lastige filosofische prietpraat lastig gevallen en waar het onvermijdelijk is wordt het beknopt en helder toegelicht. Het boek is niet te langdradig, maar wel lang genoeg om dingen goed uit te leggen en toe te lichten. Door het hele boek heen staan oefeningen. (Let op: laat deze niet zomaar ongevraagd los op onschuldige omstanders!) Achterin staat een keurige literatuurlijst als je verder wilt lezen.

Maar het fijnste is dat Elke Wiss de lezer op een toegankelijke manier uitnodigt om vaker vragen te stellen, een open houding te hebben en goed te luisteren en te leren over het standpunt van de ander. Dat mogen we volgens mij met zijn allen wat vaker doen. De wereld lijkt steeds meer te polariseren. Ook in tijden van Corona. Als je dan nu toch tijd over hebt, is dat misschien een mooie gelegenheid om je te verdiepen in Socrates op sneakers van Elke Wiss. Dan kan je wanneer je iedereen weer kan en mag spreken een betere verbinding maken met die ander. En dat is nuttig, nobel en nastrevenswaardig.

Sippy van Akker MSc is bestuurskundige en legt zich toe op coaching en consultancy op het gebied van mens, werk en zingeving. Sippy schrijft over deze onderwerpen op zinvollerleven.nl, platform voor bewust en zinvol leven en werken.