Verhalen vertellen en vragen stellen

Verhaal vooraf 3
Verantwoording 4
Wijzigingen in de derde, geheel herziene druk 6

DEEL I VAKDIDACTIEK LEVENSBESCHOUWELIJK LEREN 13
1 Inleiding deel I: Wat is levensbeschouwing? 15
1.1 Leerkracht met hart en ziel 16
1.2 Wat is levensbeschouwing? 19
1.3 Uitgangspunten van de didactiek van levensbeschouwelijk leren 26
1.4 Hoe zit dit boek in elkaar? 32
2 Levensbeschouwing op de basisschool 37
2.1 Levensbeschouwelijke identiteit van de basisschool 38
2.2 Levensbeschouwelijk onderwijs op de basisschool 49
3 Wat is levensbeschouwelijk leren? 59
3.1 Doelen van levensbeschouwelijk leren 60
3.2 Visie op leren en kennis bij levensbeschouwelijk leren 68
3.3 Levensbeschouwelijk leren is: Verhalen vertellen 74
3.4 Levensbeschouwelijk leren is: Vragen stellen 84
4 Verhalen vertellen en vragen stellen in de praktijk 93
4.1 Geïntegreerd levensbeschouwelijk leren 94
4.2 Lesdoelen voor levensbeschouwelijk leren 100
4.3 Verhalen vertellen in je les 105
4.4 Vragen stellen in je les 109
4.5 Lesgeven in de praktijk 128
5 Professioneel omgaan met levensbeschouwelijke diversiteit 141
In samenwerking met Marietje Beemsterboer 141
5.1 Levensbeschouwelijke diversiteit in de samenleving 143
5.2 Levensbeschouwing als bril 147
5.3 Professioneel communiceren over levensbeschouwelijke diversiteit 154
5.4 Gesprekken over levensbeschouwelijke diversiteit 159
6 Islam en dialoog in de klas 167 door Marietje Beemsterboer 167
6.1 Levensbeschouwelijke, culturele en pedagogische verschillen 169
6.2 Kramp vanuit angst 180
6.3 Minderwaardigheidsgevoel van moslims in Nederland 183
7 Verhalen en Vragen als focus van vieren 189
7.1 Wat is vieren? 190
7.2 Doelen van vieren 193
7.3 De inhoud van een viering 199
7.4 De vormgeving van een viering 200
7.5 Vieren in de context van de school 203

DEEL II VERHALEN EN VRAGEN VOOR LEVENSBESCHOUWELIJK LEREN 207
Inleiding deel II 208
8 De eerste Vraag: Hoe kom ik tot een oordeel? 215
8.1 De blinden en de olifant 218
8.2 Een wijze koning (jodendom) 219
8.3 Moet je haar zien (christendom) 221
8.4 Een jongen met een olifantenhoofd (hindoeïsme) 223
8.5 Mariam en Isa (islam) 225
8.6 Als je maar goed zelf nadenkt (humanisme) 228
8.7 Is dat zo? (boeddhisme) 230
8.8 De drie zeven van Socrates (humanisme) 232
9 De tweede Vraag: Wat kom ik hier doen? 235
9.1 Fragmenten uit het Dagboek van Anne Frank 238
9.2 Een rijke prins volgt zijn roeping (boeddhisme) 240
9.3 De roeping van Mohammed (islam) 243
9.4 De roeping van Levi (christendom) 246
9.5 Ibrahiem en de godenbeelden (islam) 248
9.6 De waterdrager (boeddhisme) 250
9.7 De voorname kluizenaar (hindoeïsme) 252
10 De derde Vraag: Wie ligt mij na aan het hart? 255
10.1 De kleine prins en de vos 258
10.2 Trouwe vrouwen (jodendom) 261
10.3 Savitri en Satyavan (hindoeïsme) 263
10.4 Zoals jij is er maar één (jodendom) 266
10.5 Allesomvattende liefde (boeddhisme) 268
10.6 De glimlach van de Boeddha (boeddhisme) 270
10.7 De barmhartige Samaritaan (christendom) 272
10.8 Oog in oog met de vijand (islam) 275
11 De vierde Vraag: Hoe kan ik goed (samen)leven? 279
Eerste deelvraag: Wat is ‘goed’? (verhaal 11.1 t/m 11.4) 279
11.1 Wie goed doet, goed ontmoet 282
11.2 De tempel met duizend spiegels (boeddhisme) 284
11.3 De oude vrouw en de krokodil (hindoeïsme) 285
11.4 Wat is een goede koning? (jodendom) 288
Tweede deelvraag: Hoe kunnen we goed samenleven? (verhaal 11.5 t/m 11.7) 289
11.5 Houvast om te leven, deel 1 (jodendom en christendom) 290
11.6 Houvast om te leven, deel 2 (islam) 293
11.7 Het midden als houvast (humanisme) 295
Derde deelvraag: Hoe kun je het goed(e) doen? (verhaal 11.8 t/m 11.10) 297
11.8 Twee monniken en een regenplas (boeddhisme) 298
11.9 Het huisje op het zand (christendom) 299
11.10 De arme sloeber en de rijke mannen (islam) 300
12 De vijfde Vraag: Is er meer tussen hemel en aarde? 303
12.1 Sterren 306
12.2 Ibrahiem de godszoeker (islam) 307
12.3 Durf te twijfelen (boeddhisme) 309
12.4 Hadjar en de Zamzambron (islam) 311
12.5 Het plaatje van god (christendom) 314
12.6 Ik zal er zijn (jodendom en christendom) 316
12.7 God in vele gedaantes (hindoeïsme) 318
12.8 Een pelgrim ontmoet god (hindoeïsme) 320
12.9 Humanisme en god (humanisme) 322
13 De zesde Vraag: Waar is alles (om) begonnen? 325
13.1 Was er al iets voor de aarde bestond? 329
Eerste deelvraag: Waar is het leven op aarde (om) begonnen? (verhaal 13.2 t/m 13.5) 329
13.2 Alles is begonnen met een trilling (hindoeïsme) 330
13.3 God maakte de aarde in zes dagen (jodendom en christendom) 331
13.4 De schepping als teken van God (islam) 333
13.5 Alles is begonnen met een knal (wetenschappelijk) 335
Tweede deelvraag: Wat is de rol van de mens op de aarde? (13.6 t/m 13.9) 337
13.6 Het begin van samen 337
13.7 De plek van de mens in de schepping (jodendom, christendom, islam) 339
13.8 De mens als hoogtepunt van de evolutie 341
13.9 Het vele in het ene (boeddhisme) 343
14 De zevende Vraag: Hoe kan ik omgaan met verlies? 347
14.1 Pijn in je angel 350
14.2 Het mosterdzaadje (boeddhisme) 352
14.3 Job/Ajoub (jodendom en islam) 354
14.4 Het offer van de zoon (islam) 356
14.5 Het rafelige hart 358
14.6 De doos van Pandora 360
14.7 In de put (hindoeïsme) 363
14.8 De kruisiging van Jezus (christendom) 366
14.9 Het vierentachtigste probleem (boeddhisme) 368
15 De achtste Vraag: Wat is (er na) de dood? 371
15.1 Ballade van de dood 375
15.2 De laatste reis van Joedistira (hindoeïsme) 378
15.3 Hemel en hel 381
15.4 Naar de hemel (jodendom) 382
15.5 De tuinen van ‘Adn (islam) 384
15.6 De opstanding van Jezus (christendom) 387
15.7 Wolken veranderen (boeddhisme) 389
15.8 Deur naar mijn moeder 391
16 De negende Vraag: Waar vind ik inspiratie? 395

DEEL III
BETEKENISVOL BURGERSCHAP (VISIE EN AANPAK) 399
Inleiding deel III 400
17 Visie op Betekenisvol Burgerschap en levensbeschouwelijk
leren 403
17.1 Levensbeschouwelijke identiteit als basis voor burgerschap 404
17.2 Subject worden: geen speelbal, maar speler 406
17.3 De school opent vensters op de wereld 408
17.4 De noodzaak van burgerschap in het onderwijs 410
17.5 Je burgerschapsvisie als bodem onder je onderwijs 413
18 Betekenisvol Burgerschap in het onderwijs 419
18.1 Betekenisvol Burgerschap in de school 420
18.2 Betekenisvol Burgerschap in de klas 437
DEEL IV VAARDIGHEDEN, VERHALEN EN VRAGEN VOOR BETEKENISVOL BURGERSCHAP 447
Inleiding deel IV 448
19 Kernthema 1: Wijs in de wereld 459
19.1 Invalshoeken en burgerschapsvaardigheden bij Wijs in de wereld 460
19.2 Zinloze kennis 463
19.3 Troostweten 464
19.4 Hoe kijk je? 466
19.5 Denken is vrij (humanisme) 467
19.6 Filosofische en levensbeschouwelijke vragen bij Wijs in de wereld 471
20 Kernthema 2: Democratie 475
20.1 Invalshoeken en burgerschapsvaardigheden bij Democratie 476
20.2 Ik ben de koning, ik ben de baas 480
20.3 De koningin die niets fout deed 483
20.4 De steenhouwer 486
20.5 Een kleine jongen met grote daden (islam) 489
20.6 De wagenmenner (Plato) (humanisme) 491
20.7 Filosofische en levensbeschouwelijke vragen bij Democratie 492
21 Kernthema 3: Diversiteit 499
21.1 Invalshoeken en burgerschapsvaardigheden bij Diversiteit 500
21.2 Gewoon 504
21.3 De octopus en de eekhoorn 506
21.4 Jan 508
21.5 Agaat wil hogerop 510
21.6 Rosa Parks 512
21.7 De vrouw die Jezus’ voeten aanraakt (christendom) 514
21.8 De aap en de kikker 516
21.9 Moeder en zoon 518
21.10 Filosofische en levensbeschouwelijke vragen bij Diversiteit 519
22 Kernthema 4: Wij in de wereld 523
22.1 Invalshoeken en burgerschapsvaardigheden bij Wij in de wereld 524
22.2 De oude man en het boomstekje (jodendom) 527
22.3 De bomen, de dieren en de houthakkers 529
22.4 De oude vrouw op de steen 531
22.5 De vier koeien (boeddhisme) 533
22.6 De man in de wolken 535
22.7 Filosofische en levensbeschouwelijke vragen bij Wij in de wereld 538

Bibliografie 541
Begrippenregister 546
Trefwoordenregister verhalen 548
Over de auteurs 550