De verhalen over een twintigtal van zulke ondernemingen en ondernemers vormen de rode draad van dit boek. Ik laat zien hoe die ondernemers de kansen pakten toen die zich aandienden, van de VOC tot Booking.com, en hoe die kansen vaak ook weer vervlogen. De ondernemingen die ik gekozen heb geven een goed beeld van de tijd waarin ze opkomen, de algemene en economische geschiedenis van ons land. Die tijd komt ook aan bod in het boek, vaderlandse geschiedenis vanuit een bijzondere invalshoek dus.
De grote natuurkundige Isaac Newton schreef: ‘Als ik verder heb gezien dan anderen, komt dat doordat ik op de schouders van reuzen stond.’ Newton had het over de wetenschap, ik heb het over de ondernemers die onze welvaart hebben opgebouwd, op wier schouders de ondernemers van vandaag staan om voort te bouwen op die welvaart en het stokje weer door te geven. Natuurlijk waren het niet allemaal grote reuzen als Gerard en Anton Philips, grondleggers van een wereldconcern. Of Anton Jurgens en Sam van den Bergh, de mannen door wie Unilever de reus kon worden die het vandaag nog steeds is. Of Henri Deterding die de Koninklijke Shell groot maakte. Of Pierre Vinken die tegen de tijdgeest in van Elsevier een winstmachine maakte. Soms waren het vrij kleine reuzen, zoals de Twentse textielbaronnen, voor wie de onderneming meer een middel was om het familiare erfgoed in stand te houden. Vandaar de titel van dit boek.
Met dit boek heb ik ook een ode willen brengen aan al die ondernemende pioniers, de meesten zijn allang weer vergeten. Nederland blinkt niet uit in het bewaren van herinneringen aan de ondernemers uit het verleden. Zo zoek je in de Canon van Nederland vergeefs naar de namen van Gerard en Anton Philips, door een vakjury terecht gekozen tot de grootste ondernemers van de negentiende en twintigste eeuw.
Ik laat ook zien dat er, in de loop der eeuwen, aan het ondernemen weinig is veranderd. Ondernemingen komen als ondernemers nieuwe kansen zien. Ondernemingen verdwijnen weer als die kansen vervliegen en de onderneming niet in staat was zich aan die veranderde omstandigheden aan te passen. Ook hoogst actuele thema’s als handelsoorlogen, bonussen en activistische aandeelhouders blijken al eeuwen oud te zijn. Zelfs de globalisering is voor Nederland niets nieuws.
Totaal anders is het met de snelheid van de technologische vernieuwingen. Die is vanaf begin twintigste eeuw in sneltreinvaart toegenomen en zal blijven toenemen. Meer dan ooit geldt dat ondernemingen alert moeten zijn om zich tijdig aan te passen. Die noodzaak om sneller dan ooit te reageren wordt fraai verwoord middels een oude wijsheid uit nota bene Afrika, een wijsheid die bij elke ondernemer boven het bureau zou moeten hangen:
Elke morgen wordt de gazelle wakker
Hij weet dat hij die dag harder moet rennen dan de snelste leeuw om te overleven
Elke morgen wordt ook de leeuw wakker
Hij weet dat hij de traagste gazelle moet inhalen om niet te verhongeren
Het doet er niet toe of je een gazelle of een leeuw bent
Als de zon opkomt kun je maar beter beginnen te rennen.
Nederlandse ondernemers blijken goede renners te zijn. Ik eindig dan ook optimistisch. Er zullen vele nieuwe kansen ontstaan vanwege de veelheid van technologische ontwikkelingen. Nederlandse ondernemers hebben eeuwenlang de kansen gegrepen als ze zich aandienden en zullen dat ongetwijfeld ook in de toekomst blijven doen.
Ruud Bouwman is een ervaren crisis manager met sterke financiële achtergrond. Specialties: recovery opdrachten bij ondernemingen in zwaar weer. Hij is de auteur van Ondernemingen in zwaar weer en Op de schouders van grote en kleine reuzen.
