Leidinggeven als het moeilijk is

Inleiding – Voor wie is dit boek? 9
Waarom dit boek? 10
Leeswijzer 12

Deel I De wondere wereld van groepen – Een groepsdynamisch perspectief op samenwerking
Hoofdstuk 1 – Een ontdekkingsreis in de onderstroom van groepen 17
1. Een team is niet altijd wat het lijkt: drie soorten groepen 18
2. Een groep is anders dan de som van de individuen: de groep-als-geheel 23
3. Groepen zijn inherent paradoxaal: de spanning zit structureel ingebakken 25
4. Rationaliteit is een illusie: een groep heeft een emotioneel leven 30
5. Een groep heeft een lichte en een schaduwkant: de façade en de coulissen 34
6. De groep is een toneelgezelschap: over groepsrollen en voorspelbare scènes 36
7. Een groep is een levend organisme: energie en spanningsregulatie 40

Hoofdstuk 2 – Groepsontwikkeling: basisinzichten 47
Groepsontwikkeling: een meanderend proces 47
Basisthema’s in groepen: bronnen van groei en spanning 49
Verschillende snelheden in een groep 54
Omgaan met verschillen: een ontwikkelingstaak 55

Hoofdstuk 3 – Een model voor samenwerking 59
De contactcyclus: soepele samenwerking 59

Deel II Samenwerken wanneer het moeilijk loopt: blokkades en conflict
Hoofdstuk 4 – Blokkades in de samenwerking 69
Omgaan met moeilijke situaties: assertief in conflict 69
De fysieke tol van conflicten 73
Onderbrekingen in het contact: disfunctionele samenwerking 76

Hoofdstuk 5 – Anders naar samenwerkingsconflicten kijken 89
Misverstanden bij conflict 89
Spanningsregulatie en escalatie in groepen 93

Deel III De kleine oorlog op het werk – De bandbreedte van conflict
Hoofdstuk 6 – De dagelijkse omgang met spanning op de werkvloer 111
Disfunctionele groepen: een bloemlezing 113

Hoofdstuk 7 – Van kwaad tot erger 121
Escalatie en toenemende destructiviteit 121
Samen de afgrond in 124

Hoofdstuk 8 – Getraumatiseerde en verwaarloosde groepen 137
Hoe groepen getraumatiseerd raken 137
Groepsdynamieken bij trauma: overleven in een toxische omgeving 140

Deel IV Samenwerkingsconflicten aanpakken
Hoofdstuk 9 – Hoe ga ik om met conflict? 157
Welke projecties moet ik terugnemen? 167
Hoe blijf ik rustig in een conflict? 170
Hoe ga ik constructief om met het verschil? 174
Samengevat: doe eens iets anders! 177

Hoofdstuk 10 – Met ‘gepast wantrouwen’ naar een groep kijken 181
Groepen observeren: de groep onder de loep 181
De onzichtbare groep: wat leeft er in de onderstroom? 190
Delen, vergelijken en samen betekenis geven 195
Observatieschema: kijken naar een groep 197

Hoofdstuk 11 – Een leidraad voor het voeren van moedige groepsgesprekken bij milde conflicten 201
1. Zet een glashelder kader neer: werkprincipes en duidelijke afspraken 202
2. Creëer een ‘safe emergency’: vind een balans tussen veiligheid en uitdaging 205
3. Breng rust in het systeem: vertraag en reduceer de stress 207
4. Start bij wat er is: leg samen de puzzel 208
5. Geef samen betekenis: benut de kracht van collectieve reflectie 210
6. Ga naar de plek der moeite: doe de potjes open en kanaliseer de emoties 212
7. Werk met het hier-en-nu: wees tolerant voor chaos en niet-weten 214
8. Polariseer en breng beweging in wat vastzit: van zwart-wit naar kleurentelevisie 215
9. Houd de groep inclusief: iedereen blijft aan boord 217
10. Maak de shift naar de toekomst: veranker concrete afspraken 219
11. Blik terug en leer uit het verleden: zet samen een punt 220
12. Bouw aan een open groepscultuur: investeer in de lange termijn 221
13. Vermijd de klassieke valkuilen: blijf alert 223

Besluit 225
Over de auteur 228
Voor wie verder wil lezen 229